Bulgarije: wat je zeker moet weten (bron: www.culturescope.nl)

Waarden

In onpersoonlijke schriftelijke EU opinieonderzoeken uit 2003 en 2005 betoonden naar EU maatstaven weinig Bulgaren zich optimistisch over de toekomst of tevreden met hun leven.

 

Bij persoonlijke contacten met Bulgaren ontstaat meestal een ander beeld. Men waardeert een open, hoopvolle, vaardige, goed gehumeurde, gezellige en loyale opstelling.

 

Men is trots op de eigen cultuur en het eigen erfgoed, maar er bestaat bij velen ook een levendige interesse in nationale en internationale politiek. Veel Bulgaren die open staan voor contact met buitenlanders proberen goed geïnformeerd te zijn of te worden.

 

In vergelijking met Nederlanders vonden Bulgaren in 2005 fantasie, werklust, doorzettingsvermogen en zuinigheid belangrijke waarden om hun kinderen mee te geven.

 

Ondernemingszin en toekomstplannen worden door veel Bulgaren gekoesterd en wie een eigen zaak heeft wordt gezien als rijk.

 

Ook geloofsgemeenschap, gehoorzaamheid, respect voor ouderen, familiewaarden en banden en gastvrijheid staan hoger aangeschreven dan in Nederland.

 

Ouderen krijgen titels en worden met voorrang bediend bij begroetingen en aan tafel. Ook worden ze om raad gevraagd en men verwacht van hen dat ze knopen doorhakken. 

 

Familiewaarden

Vooral op het platteland geven (sterker dan vroeger op het Nederlandse platteland) uitgebreide familienetwerken de toon aan waarvan de leden elkaar helpen, maar ook controleren.

 

Ongetrouwde kinderen en pas getrouwde paren die nog zonder huis zijn wonen meestal bij ouders in. Op het platteland nemen kinderen bejaarde ouders erg vaak bij zich in huis. Ouders passen (ook in de stad) dikwijls op de kinderen wanneer de moeder werkt.

 

Zoals eskimo's veel woorden voor sneeuw kennen, hebben Bulgaren aparte namen voor alle mogelijke familierelaties. Zo betekent lelincho en lelya oom en tante aan vaders kant.

 

Ook zijn er bijv aparte namen voor schoonouders van de man (svekur/svekurva) en schoonouders van de vrouw (tust/tusta).

 

Niet familieleden waar men zich verwant aan voelt worden ook aangeduid met namen voor familieleden.

 

Er zijn ook aparte namen voor de getuigen van het eigen huwelijk (kum/kuma) of een huwelijkspaar waar men zelf getuige voor is geweest (kumec/kumica).

 

Kaka (oudere zus) wordt gebruikt voor oudere vrouwen van de eigen generatie. In Amerika betekent het heel wat anders, maar grapjes over het woord vallen in Bulgarije erg slecht.

 

Lichaamstaal

Ja schudden met het hoofd betekent in Bulgarije nee en nee schudden betekent ja. Ontwikkelde Bulgaren houden hier bij buitenlanders rekening mee, maar soms vergeten ze dat.

 

Anders dan in bijv Italië worden handgebaren weinig gebruikt ter vervanging of versterking van woorden. Met de wijsvinger naar iemand wijzen wordt als onbeleefd gevoeld.

 

In rijen staan mensen vaak zo dicht op elkaar dat ze elkaar aanraken of zelfs tegen elkaar aandrukken. Hier wordt (net als in Italië) niet gauw moeilijk over gedaan.  

 

In gesprekken raken Bulgaren elkaar dikwijls even aan. Bulgaarse vriendinnen lopen vaker gearmd met elkaar over straat dan Nederlandse vriendinnen tegenwoordig doen.

 

Mannen die met een enkel over de knie zitten worden door veel Bulgaren als onaangenaam ervaren. 

 

In Bulgarije is overal minder verharde weg dan in Nederland. Op het platteland (maar ook in de stad) doen bezoekers vaker dan in Nederland hun schoeisel uit voor het naar binnen gaan. Er staat dan meestal al schoeisel bij de deur. Bij het binnenkomen gaan dames voor.

 

Bij een officiële begroeting buiten in de winter doet men eerst de handschoenen uit voordat men handen schudt.

 

Begroeting/ kennismaking

De meest voorkomende formele begroeting bij onbekenden is een gematigd stevige en vrij korte handdruk onder oogcontact, vergezeld van de groet bij het dagdeel (zie onder taal).

 

Bij een groep van uiteenlopende leeftijden begint de nieuw aangekomene de begroeting met de oudste van het gezelschap. Mensen van het platteland die zich lager geplaatst voelen en plattelandsjongeren slaan bij het handen schudden uit beleefdheid soms de ogen neer.

 

Titels worden in Bulgarije belangrijk gevonden en gebruikt. Onbekenden worden begroet met titel en achternaam.

 

De algemene aanspreektitel is gospodin (meneer...) of gospozhitsa (mevr....). Bij een oude vrouw met een hoofddoek is baba (grootmoedertje) echter beter.

 

Net als in Nederland lang gebruikelijk is geweest (en soms nog is) groeten op het platteland onbekenden elkaar onder het voorbijgaan.

 

In informele situaties begroet men elkaar bij de voornaam. Goede vrienden omhelzen elkaar en goede vriendinnen kussen elkaar wel op de wang.

 

De uitnodiging om elkaar bij de voornaam te noemen verwacht men niet van de gast, maar van de gastheer/vrouw.

 

Een stevige handdruk  waarbij men met beide handen de hand van de ander omklemt is een uiting van sterke erkentelijkheid en vertrouwen.

 

Jongeren en afspraakjes

Vooral Bulgaarse meisjes vinden uiterlijk en opmaak erg belangrijk. Amerikaanse en West-Europees mode is populair, maar kleren zijn duur.

 

Jongens proberen elkaar meer de loef af te steken en indruk op meisjes te maken met bezittingen, grootse plannen en cadeautjes voor meisjes.

 

Popmuziek en jeugdsubculturen uit het westen liggen bij beide geslachten sterk in de belangstelling. Bulgaarse jongeren geven er vaak wel een eigen invulling aan.

 

Jongeren leren elkaar lange tijd kennen door in groepen bijeen te komen. Eén op een afspraakjes maken ze voor hun 20^e zelden.

 

Ze spreken in Bulgarije vaak af in parken of cafés om te praten en te drinken en in discotheken. Ook naar de bioscoop gaan is populair.

 

Vrijwel alle jonge Bulgaren willen trouwen en kinderen krijgen. Hoewel vooral in de stad de huwelijksleeftijd omhoog is gegaan trouwt men naar EU15 maatstaven nog steeds jong.

 

De meeste jonge Bulgaren hebben een traditionele huisje, boompje, beestje voorstelling van hun toekomst en vinden het vreselijk wanneer dat beeld in gruzelementen dreigt te vallen.

 

Op visite, cadeautjes geven en tafeletiquette

Gezelligheid is in Bulgarije erg belangrijk en mensen die elkaar kennen vereren elkaar nu en dan onaangekondigd met een bezoekje.

 

Gastvrijheid staat hoog in het vaandel. Onverwacht bezoek krijgt zonder uitzondering een verfrissing of een borrel en vaak ook hapjes aangeboden.

 

Men nodigt graag gasten uit voor het koffiedrinken of het avondeten. Het avondeten begint vaak niet voor een uur of 8 en avondlijke bezoeken lopen erg lang uit. Men houdt daarbij van levendige gesprekken en van muziek en dans. Vroeg weggaan wordt als onbeleefd ervaren.

 

Cadeautjes geeft men bij verjaardagen en naamdagen, met kerst en wanneer men op visite is uitgenodigd. Men waardeert cadeautjes van buitenlanders uit hun land van herkomst.

 

Uitgenodigde gasten nemen dikwijls bloemen mee voor de vrouw des huizes, een fles drank voor de man en chocola voor de kinderen. Cadeautjes worden bij ontvangst uitgepakt.

 

Bij cadeautjes is de persoonlijke kwaliteit veel belangrijker dan de prijs. Te dure cadeaus kunnen gene opwekken.

 

Men geeft een oneven aantal bloemen. Chrysanten, lelies en gladiolen horen bij begrafenissen.

 

De Bulgaren zijn niet erg streng op tafeletiquette, maar ze kennen wel een aantal regels

 

Voordat het diner begint wast men de handen. Bij het eten wachten gasten tot hen een plaats aan tafel wordt gewezen. De gastvrouw geeft het groene licht om te gaan eten.

 

Ook indien men als eregast wordt gezien, wordt het gewaardeerd wanneer men de honneurs overlaat of overgeeft aan de oudste die aan tafel zit.

 

Handen wel boven tafel, maar ellebogen niet hoort eveneens bij de tafeletiquette.

 

Zich voor een 2^e keer laten opscheppen wordt beschouwd als teken van waardering voor de kwaliteit van het eten. Het kan daarom handig zijn om de eerste keer weinig te nemen.  

 

Lege glazen worden bijgevuld. Wie niet meer wil drinken laat een slok in het glas achter.

 

Tijdens het eten voert men hele gesprekken en men gaat pas bij de tafel weg als iedereen uit is gegeten. Servetten horen op  tafel en niet op schoot (bij formele etentjes soms wel).

 

In restaurants is de prijs officieel inclusief, maar men laat toch meestal wat wisselgeld op tafel achter. Fooien voor een kamermeisje van een groot hotel geeft men haar persoonlijk. Bij een klein hotel geeft men het eigenaarechtpaar vaak bij vertrek een cadeautje.

 

Werk en zakelijk

De kleedstijl op het werk verschilt in Bulgarije tegenwoordig niet zo erg meer van wat in West-Europese landen gangbaar is. 

 

Vrouwen in de representatieve (financiële) sector dragen op hun werk meestal een rok en blouse (in de winter een wollen trui) en hoge hakken en mannen een pak met stropdas.

 

In de winter loopt men veel op laarzen en met hoeden, bontmutsen, sjaals, handschoenen en (bont)jassen.

 

Zakelijke contacten worden in de regel begonnen en afgesloten met een formele begroeting.

 

Bij zakelijke contacten informeert men naar titels om ze bij de begroeting te kunnen gebruiken. Visitekaartjes (met titels) worden uitgewisseld bij een eerste contact. Tegen leesbare wijzigingen met pen op een visitekaartje wordt in Bulgarije niet raar aangekeken.  

 

Firma's of instellingen die naar de normen van hun soort lang bestaan wekken vertrouwen. Daarom staan op Bulgaarse visitekaartjes vaak oprichtingsdata. Visitekaartjes van buitenlanders in het Bulgaars maken ook indruk.

 

Bulgaren vinden in de regel dat een eerste zakelijke ontmoeting vooral bedoeld is om elkaar te leren kennen.

 

Men wil zakelijk en inhoudelijk verder gaan naarmate men meer het gevoel heeft dat er een vertrouwensband is. Oogcontact wordt gezien als blijk van vertrouwen en oprechtheid.

 

Men houdt van feitelijke visuele presentaties met statistieken. Wie te veel praat kan als een zieltjeswinner overkomen.

 

Wanneer men dieper op het zakelijke ingaat en echt geïnteresseerd raakt wordt er meer op dingen doorgevraagd. Dan vindt men deadlines en het afwerken van de agenda minder belangrijk dan een exact beeld.

 

In Bulgarije duren vergaderingen en onderhandelingen daardoor vaak langer dan gepland. Opjagen werkt averechts. Ook blijft men zich netjes en formeel opstellen.

 

Bulgaarse onderhandelaars kunnen omslachtig worden uit voorzorg dat uitspraken niet in hun nadeel kunnen worden gebruikt. Soms helpt het om de vraag anders te formuleren.